Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?
Bir insanın yaşamı boyunca onu çaresiz hissettiren, korkutan, endişe veren veya geleceğe dair umudunu kaybetmesine neden olan bir çok neden olabilir. Ancak bu olumsuz duyguların olması, kişilerde her zaman travma etkisi yaratmayabilir. Bir olayın travma etkisi yaratabilmesi için, beklenmedik bir zamanda ve ani olması gerekir. Bu şekilde meydana gelen bir travma sonrası ise stres bozukluğu durumu görülebilir. Bu durum, kişilerde farklı belirti ve semptomlar gösterebilir. Stres bozukluğu bazı kişilerde olaydan kısa bir süre sonra gelişirken bazı kişilerde ise uzun süre sonra ortaya çıkabilir. Travma sonrası stres bozukluğu genel olarak 4 başlık altında incelenebilir:
- Yeniden Yaşamak: Yeniden yaşamak, travma sonrası stres bozukluğunun en yaygın belirtilerinden biridir. Kişi, geçirdiği travmatik olayı adeta yeniden yaşar. Olay anındaki sesleri duyup, görüntüleri gördüğünü hissedebilir. Bu duruma, tekrarlayan kâbuslar ve kendini suçlayıcı söylemler eklenebilir. Kişiler sıklıkla, olay anının en başına dönüp, olayın nasıl başladığını, kendisinin hatası olabileceğini ve bu olaya engel olup olamayacağını sorgular.
- Kaçınma: Kaçınma durumu genel olarak, yaşanan travmatik olayı hatırlamaktan kaçmaktır. Kişiler, travmatik olayı hatırlatabilecek kişilerden, ortamlardan ve nesnelerden uzak durmak ister. Travmatik olay hakkında hiç kimseyle konuşmak istemeyip, başkalarının da konuşmasından rahatsız olurlar. Kaçınma durumu ayrıca, kişilerde içe kapanmaya da yol açabilir.
- Artan Uyarılma: Artan uyarılma durumu, hissedilen olumsuz duyguların aşırıya kaçmasıdır. Örneğin; kızgınlık, öfke, sinirlilik halinin normal zamanlara oranla daha yoğun hissedilmesidir.
- Olumsuz Bilişler ve Ruh Hali: Bu durum, travmatik olayı düşünürken sürekli kendini suçlama ve sürekli travmaya sebep olan olayda yaşama halidir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri ve bu belirtilerin ne kadar devam edeceği kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Oluşan stres belirtileri travma ve afet sonrası bazen kısa sürede düzelirken bazen de uzun yıllar devam edebilir. Bunun nedeni, insanların travmaya verdiği tepki ve travmanın karmaşık sonuçları olabilir. Travma sonrası görülen stres bozukluğu belirtileri genel olarak, ruhsal belirtiler ve fiziksel belirtiler olmak üzere 2 başlık altında toplanabilir. Bahsedilen belirtilerden bazıları ise şunlardır:
RUHSAL BELİRTİLER
- Kendisinin veya yakınlarının güvenliği hakkında endişe duyma
- Hızlıca ürkme ve korkma
- Öfke sorunları
- Huzursuz ve sıkıntılı bir hâl
- Genel depresyon hali
- Korkunç rüyalar ya da kâbuslar görme
- Suçluluk duygusu
- Geleceğe dair umudun olmaması
- Tükenmişlik hissi
- Kendini soyutlama ve izole etme
- Unutkanlık ve hafıza sorunları
- Kafa karışıklığı ve bir işe odaklanamama
- Düşünme ve algılama sorunları
- Dikkat ve konsantrasyon eksikliği
- Sürekli olay anını düşünme
- Uyku problemleri
FİZİKSEL BELİRTİLER
- Aktivite azalması veya hareketlilik hali
- Yorgun hissetme ve dinlenememe
- İştah artışı veya azalması gibi yeme bozuklukları
- Aile ve sosyal çevreden uzaklaşma
- İletişim güçlüğü çekme
- Yaşanılan travmatik olayı sürekli anlatma isteği
- Sık sık tartışmalara girme
- Öfke kontrolsüzlüklerine bağlı şiddet eğilimi
- Ağlama nöbetleri
- Alkol, sigara, hızlı araç kullanma gibi kötü alışkanlıkların artması
- Kendine zarar verebilecek durumlara girmekten korkmama
- Travmatik olayı anımsatan kişi ve yerlerden kaçma
- Mizah yollu başa çıkma durumu
- İş-okul başarısında azalma
- Bir arkadaş toplantısına veya sosyal görüşmelere katılmama
- Çarpıntı, titreme ve nefes almakta zorluk çekme
